Demir eksikliğinin semptomlarından biri, zihinsel yorgunluktur.
Demir eksikliği belirtilerinden biri, zihinsel bitkinliktir. Zihinsel ve fiziksel yorgunluk, demir eksikliğinde en sık karşılaşılan semptomlar arasındadır. Bitkinlik, sürekli bir yorgunluk hissetme halidir ve fiziksel yorgunluk olabileceği gibi, zihinsel yorgunluk olarak da ortaya çıkabilir. Demir eksikliği, konsantrasyonu ve kısa süreli hafızayı etkileyebilir.¹ Zihinsel bitkinlik, zihinsel yorgunluk, odaklanma problemleri ve öğrenme gibi bilişsel yeteneklerle demir ilişkisi üzerine bir çok çalışma gerçekleştirilmiştir. Avrupa Demir Eksikliği Araştırması’na göre, Anemi hastalarının yüzde 79’unda belirtilen ilk semptom, yorgunluk ve bitkinliktir.²
Demir eksikliği nedeniyle yaşanan fiziksel enerji kaybı kısaca yorgunluk, devamlılığı sonucunda zihinsel yorgunluğun da nedenlerinden biridir. Bununla birlikte zihinsel yorgunluk sürecinin oluşumunda, fiziksel yorgunluktan farklı etmenler de söz konusudur. Demir eksikliğinde, oksijen taşımaktan sorumlu hemoglobin molekülünün miktarında azalma görülür. Hemoglobin üretimi için demire ihtiyaç duyulur ve demir eksikliği nedeniyle hemoglobin üretimi azaldığında anemi ortaya çıkar. Anemi fiziksel bir durum olarak kabul edilir ancak yapılan araştırmalar, demir eksikliğinin zihinsel sağlık ile güçlü bir bağı olduğunu ortaya koymaktadır. Demir eksikliği veya anemisi olanlar, anksiyete, sinirlilik, depresyon, odaklanma problemleri, bilişsel yeteneklerde azalma gibi çeşitli psikolojik semptomlar yaşayabilirler. Aslında anemiklerin, strateji oluşturma, sorunları çözme ve tehlikeyi değerlendirme yeteneklerini ölçen işlev testlerinde, düşük performans gösterdiği de belirlenmiştir.
Çocuklarda olduğu gibi, yetişkinlerde de demir eksikliğinin en sık karşılaşılan belirtileri genelde nörolojiktir; demir eksiliği bulunanlar veya anemikler sıklıkla yorgunluk, beyin sisi ve uykusuzluğa neden olan huzursuz bacak sendromundan şikayetçidirler. Demir eksikliği ile nörolojik sorunlar arasındaki bağlantılar halen araştırılmaktadır ancak beyinde ve sinirlerde yeterince demir yoksa, nörotransmitter sinyaller, miyelin oluşumu ve beyin enerji metabolizması ile ilgili sorunlar ortaya çıkar.³ Merkezi nöron işleyişinin yavaşlığı, beyindeki demir eksikliğinin kritik bir problemi olarak kabul edilir ve bu, çeşitli psikiyatrik semptomların birincil nedeni olabileceği gibi, mevcutta devam eden psikiyatrik problemleri de şiddetlendirebilir. Artan kanıtlar, yaşamın erken dönemlerindeki beyin demir eksikliğinin nörolojik birçok sonucu olduğunu göstermektedir.
¹Iron deficiency, general health and fatigue: results from the Australian 20 Longitudinal Study on Women’s Health, A J Patterson , W J Brown, J R Powers, D C Roberts, 2000
²Caramelo L, Mezzacasa A and Mansour D. Iron Deficiency. Impact of iron deficiency on QoL and work capacity. EHA 21st Annual Congress, 9-12 June 2016, Copenhagen, Denmark.
³Iron Deficiency Alters Brain Development and Functioning, John Beard, 2003